Het schrijven van korte verhalen is een vak apart, maar de vaardigheden die je ermee opdoet kun je ook gebruiken als je aan de slag gaat met een roman. Om ervaring op te doen met het voltooien van ideeën en het opbouwen en afronden van verhalen is het dus zeker geen gek idee om af en toe ook korte verhalen te schrijven. Bovendien kun je met deze korte verhalen meedoen aan schrijfwedstrijden, om jezelf te meten met andere schrijvers in hetje genre en soms ook constructieve feedback te ontvangen op je verhaal.
Deze wedstrijden hebben vaak een bepaald maximum aan woorden waaraan je verhaal moet voldoen. Soms betekent dat schrappen van woorden en scènes. In dit artikel krijg je tips van enkele ervaren schrijvers over hoe je dit het beste kunt aanpakken.
Natalie Koch
Natalie Koch (1966) studeerde muziekwetenschap aan de Universiteit Utrecht en werkte onder meer als muziekjournalist en redacteur. Zowel haar roman Streken, waarmee ze in 2006 debuteerde bij Querido, als haar roman De sterren stil (2013) haalde de longlist van de Libris Literatuur Prijs. Ook is ze de auteur van de Verborgen Universiteit-trilogie, waarvoor ze een periode in Londen verbleef.
Schrappen kan op twee niveaus, macro en micro. Op macroniveau kijk je iedere scène en dialoog na op overbodige informatie. Een scène, beschrijving of dialoog voegt iets toe aan je verhaal als hij de plot vooruit helpt of broodnodig inzicht verschaft in karakter, motivatie of achtergrond van het personage of in de wereld waarin hij leeft. Als iets er alleen maar staat omdat je het zelf zo mooi geschreven vindt, is dat de darling die je om zeep moet brengen. Is ieder personage noodzakelijk voor het verloop van het verhaal? Herhaal je dingen onnodig? Schrap leuterdialogen in de trant van ‘mooi weer vandaag’, ‘kopje koffie?’; hou je personages bij de les.
Op microniveau kijk je alle zinnen na op overbodige woorden. Je hoeft niet alle bijvoeglijke naamwoorden te schrappen, maar gebruik ze alleen als ze iets toevoegen wat de lezer niet zelf kan bedenken (van een olifant hoef je niet te zeggen dat ie groot of grijs is. Het lijkt een open deur, maar ik heb er in PHP-verhalen genoeg voorbeelden van gezien). Kun je de zaken nog kernachtiger formuleren? Tenslotte valt er in dialogen wel wat te winnen door waar het kan ‘zei hij’, ‘dacht zij’ te schrappen. Voorbeeld: ‘Ik vind het niks,’ zei hij terwijl hij een sigaret opstak. Je kunt ook schrijven: ‘Ik vind het niks.’ Hij stak een sigaret op. Doordat de handeling direct achter het gezegde staat, is duidelijk wie het zegt en de tekst krijgt zo minder woorden en meer vaart. Schrap ook aanduidingen hoe iemand iets zegt en maak het duidelijk in de woordkeus, dus niet: ‘zei hij boos’, maar laat in zijn woorden de boosheid zelf doorschemeren.
Mocht dit allemaal niet helpen, kun je je afvragen of je je verhaal niet te complex is voor een kort verhaal. Ik heb wedstrijdverhalen gelezen die aandeden alsof er een roman binnen 10.000 woorden was geperst, en dat gaat altijd ten koste van de diepgang. In een kort verhaal heb je doorgaans weinig ruimte voor subplots, veel personages en ingewikkelde intriges. Hou het klein.
Peter Schaap
Peter Schaap vergaarde samen met Wim Gijsen, W.J. Maryson en Taïs Teng grote faam als een van de meest succesvolle fantasy-schrijvers van het Nederlandse taalgebied. In 2009 kreeg Peter als eerste de Archeon Oeuvreprijs voor Fantastische Literatuur uitgereikt. Zijn boeken verschenen bij Meulenhoff, Zilverspoor en Kramat.
Schrappen is moeilijk. Je hebt het verhaal zelf eigenhandig uit de grond getrokken, met vette klei en al. En ja, die klei moet er weer uit. Laat iedere zin op je inwerken en vraag je af: kan deze zin korter? Bij mijn eigen werk ontdek ik dikwijls dat het antwoord net zo vaak ja is als nee. Bovendien heeft iedereen wel de neiging om wat hij wil zeggen zo mooi mogelijk te vertellen. Zelf had ik ook een schitterende proloog geschreven van vier bladzijden, met achtergrond, bij een verhaal over een grensconflict, interessante personen, geografische feiten en al. Ik heb het zelfs vol trots op een fair voorgelezen. Later kwam ik tot de ontdekking dat de feitelijke informatie die onmisbaar was, teruggebracht kon worden tot 2 zinnen. De eerste achteloos over de schouder gevraagd bij het verlaten van een legertent, de tweede als een kort antwoord van degene die achterbleef. Het werd een pijnlijke, maar noodzakelijke delete. Denk niet: wat heb ik dit mooi bedacht, maar wat is het nut?
Eisso Post
Eisso geeft nu al meer dan 30 jaar cursussen en workshops over het schrijven in je eigen stijl, korte verhalen en fantasy. Ook heeft hij verschillende publicaties op mijn naam staan, zoals De Nutvolle Pikku en Schrijven met het oerverhaal.
Ik zou, bij een beperkt woordenaantal, aan de andere kant beginnen. Schrijf eerst heel sober, alleen wat je beslist moet vertellen, en kijk daarna of je nog toeters en bellen moet toevoegen. Vaak blijkt die kale versie dan mooier te zijn dan wat je anders zou hebben gedaan. Overschrijdt het strikt noodzakelijke de 10.000 woorden, dan heb je niet echt meer met een kort verhaal te maken en is een ander idee wellicht geschikter voor de verhalenwedstrijd die je in gedachten had.
Floris M. Kleijne
Floris M. Kleijne schrijft al jaren met succes korte verhalen in het genre en heeft daarbij al verschillende prijzen en publicaties in toonaangevende bladen gekregen. Hij is als eerste Nederlander lid van het SFWA. Meer informatie op zijn persoonlijke website.
Hoe maak je je verhaal korter? Wat is je (hoofd-) plot? Markeer de scènes die je plot direct ondersteunen. Schrap alles wat je niet hebt gemarkeerd. Herschrijf het overgeblevene om zonder de geschrapte stukken te kunnen. Dat levert ook woordwinst op. (Wat, heb je subplots? Dan is inkorten kinderlijk makkelijk: allemaal schrappen!)
Schrap alle (ja, alle) bijwoorden en bijvoeglijke naamwoorden. (Bewaar ze ergens voor later gebruik.) Lees je verhaal nog eens. Voeg ze mondjesmaat weer toe waar je ze echt mist. Gebruik in plaats van een bijwoord een ander werkwoord dat de betekenis van het bijwoord in zich draagt; in plaats van een bijvoeglijk naamwoord een geschikter zelfstandig naamwoord. De thesaurus is je vriend. Vind desnoods woorden uit.
Schrap elke zin die begint met “X was een Y die …”. De informatie over X die je hier brengt, kan je compacter, eleganter en meestal ook leesbaarder verwerken in narratief of dialoog. En vaker dan je denkt is de informatie überhaupt overbodig.
Lees je verhaal nog eens met een ombeschaamd bewonderend oog voor je eigen proza. Kom je een woord, zin, alinea of scene tegen die je heel graag wilt behouden omdat je er zo content mee bent? Zéker schrappen! Tekst heeft alleen plek in je verhaal omdat die het verhaal ondersteunt, niet omdat je er zelf verliefd op bent.
Herken het punt waarop je verhaal eindigt, en stop daar.
