FantasyWereld en de Harland Awards hebben de handen ineen geslagen om beginnende schrijvers van interessante tips van (ex-)juryleden te voorzien. De juryleden voor deze wedstrijd worden geselecteerd op hun kwaliteiten als schrijver, uitgever, redacteur of hun kennis van het genre. Zonder uitzondering zijn het kenners van fantasy, sciencefiction, horror en fantastiek, waar de (beginnende) schrijver veel van kan leren.
De vraag van vandaag luidt:
Hoe kan ik in het beperkte woordenaantal van een kort verhaal toch informatie over mijn wereld plaatsen, zonder te verzanden in infodumps? In mijn hoofd is mijn wereld tot in de details uitgewerkt en dat wil ik graag laten doorschemeren in mijn verhaal. Maar hoe kan ik de lezer interesseren voor mijn wereld en er over vertellen, zonder dat het afleidt van de plot?
Eisso Post
Eisso geeft nu al meer dan 30 jaar cursussen en workshops over het schrijven in je eigen stijl, korte verhalen en fantasy. Ook heeft hij verschillende publicaties op mijn naam staan, zoals De Nutvolle Pikku en Schrijven met het oerverhaal.
Bij een kort verhaal zou ik mijn wereld niet te onherkenbaar maken, tenzij het om een reeks verhalen gaat, en dat is bij de PHP niet van toepassing. Laat je wereld op de middeleeuwen lijken of op het oude Egypte of op de Sprookjes van Grimm of gewoon op het hier en nu, en dan kun je altijd nog variaties inbrengen. Uitzondering: als je er juist op uit bent het de lezer te doen duizelen, b.v. in een soort Pratchett-tekst.
Floris Kleijne
Floris M. Kleijne schrijft al jaren met succes korte verhalen in het genre en heeft daarbij al verschillende prijzen en publicaties in toonaangevende bladen gekregen. Hij is als eerste Nederlander lid van het SFWA. Meer informatie op zijn persoonlijke website.
In een kort verhaal heb je geen ruimte voor directe wereldbouw. Infodump (uitgebreide beschrijvende alinea’s) vertraagt en leidt af van de rode draad van je verhaal. Met suggereren en impliceren—doorschemeren, zoals de vraag al zegt—kom je gelukkig een heel eind. Onderschat daarbij vooral je lezer niet; die heeft aan een half woord vaak al genoeg. En een half woord is voor je plot meestal ook voldoende, omdat je wereld in een kort verhaal alleen van belang is voor zover die de plot ondersteunt of drijft. (Sfeer is daarvan nadrukkelijk wél een aspect!)
Bedenk daarbij dat je hoofdpersonen jouw wereld het beste kennen. Daardoor kan je ze veel in de mond leggen en laten waarnemen dat bijdraagt aan de wereldbouw. Dit is echter een tweesnijdend zwaard: het schetsen van je wereld door de ogen van je hoofdpersonen betekent ook dat je veel dingen niet kán laten zien omdat het in hun optiek geen opmerkelijke zaken zijn. Laat je je hoofdpersonen oreren over allerlei tangentiële aspecten van de door jou verzonnen wereld, dan klinken ze al gauw pedant en irrelevant; een geoefende lezer zal direct de author intrusion herkennen.
En omgekeerd heb ellek nadeel se foordeel: je wereld tonen door de ogen van je hoofdpersonen garandeert dat je alleen die aspecten van je wereld toont die voor hen, dus voor je verhaal, relevant zijn, en helpt ook nog bij de karakterisering, omdat je alleen aan je lezer toont wat de hoofdpersonen belangrijk of opmerkenswaardig vinden.
Dat alles betekent wel dat je van je gedetailleerd uitgewerkte wereld maar een fractie kan laten zien in je korte verhaal. Maar dat juist een kracht: dat helpt je bij je verhaal te blijven. Je eigen totale, gedetailleerde wereldbeeld maakt daarbij dat de paar aspecten en details die je wél kwijt kan samenhangend en consistent zijn, en in het ideale geval zelfs hints geven van de rijkdom en complexiteit van de wereld die je hebt verzonnen.
Peter Schaap
Peter Schaap vergaarde samen met Wim Gijsen, W.J. Maryson en Taïs Teng grote faam als een van de meest succesvolle fantasy-schrijvers van het Nederlandse taalgebied. In 2009 kreeg Peter als eerste de Archeon Oeuvreprijs voor Fantastische Literatuur uitgereikt. Zijn boeken verschenen bij Meulenhoff, Zilverspoor en Kramat.
Soms kan informatie aan het begin het verhaal al verstikken voor het geboren wordt. Dit noem ik het HETZALWEL-effect. Vooral bij verzinsels die al veel vaker zijn verzonnen, is dit dodelijk. Als je het toch wilt doen, op een manier die het verhaal sterk maakt, zorg er dan voor dat de lezer als het ware op een totaal onbekend station uitstapt. Wees dus origineel . Denk aan de Sense of Wonder, die echt niet exclusief voor SF is bedoeld. Dit werkt in alle genres. Voor alles geldt: maak levensechte personen, dan volgt de lezer die graag, door wat voor kosmos dan ook. Informatie via dialoog werkt bovendien beter dan een betoog. Is dat laatste niet te vermijden, wees beknopt, of kom alleen met wat nodig is. Een enkel woord kan ervoor zorgen dat de lezer het beeld zelf verder invult.
Natalie Koch
Natalie Koch (1966) studeerde muziekwetenschap aan de Universiteit Utrecht en werkte onder meer als muziekjournalist en redacteur. Zowel haar roman Streken, waarmee ze in 2006 debuteerde bij Querido, als haar roman De sterren stil (2013) haalde de longlist van de Libris Literatuur Prijs. Ook is ze de auteur van de Verborgen Universiteit-trilogie, waarvoor ze een periode in Londen verbleef.
Eén goedgekozen detail kan meer zeggen dan een beschrijving van tien regels. Kies je details zorgvuldig en beperk je tot die informatie die functioneel is voor het verhaal en de lezer kan verrassen. Over het algemeen heb je als schrijver veel meer achtergrondinformatie over je wereld en je personages dan je in je verhaal kwijt kunt (geldt ook voor romans!), maar dat geeft niet; jouw kennis over de wereld resoneert wel mee in wat je wel vertelt. Integreer de informatie in de handelingen, om te voorkomen dat een lange beschrijving de verhaalhandeling stilzet. Beschrijf bijvoorbeeld niet eerst de stad en laat dan je held de poort doorgaan, maar laat hem onder het binnengaan kijken, luisteren, ruiken, voelen en zich verbazen (als hij er voor het eerst is) of dingen herkennen (als hij er vaker komt) (dat zegt ook meteen iets over de relatie van het personage met zijn omgeving). Zo komt je beschrijving directer binnen bij de lezer.
