De avonturenroman Catan, het eerste deel in de gloednieuwe serie van Klaus Teuber, begint in het jaar 860. Halfbroers Thorolf, Yngvi en Digur worden na een roekeloze stunt verbannen uit Noorwegen. De mannen vertrekken met een aantal anderen naar het onbekende, op zoek naar het mysterieuze eiland Catan. Maar daar wachten nieuwe uitdagingen. Zal de missie om een nieuw land te vinden en te stichten ze verenigen, of juist uit elkaar drijven?
Wereldwijd ging het Catan-bordspel meer dan veertig miljoen keer over de toonbank, en inmiddels is het uitgegroeid tot een compleet universum met talloze uitbreidingen. Klaus Teuber bedacht het spel toen hij een boek had gelezen over de ontdekkingsreizen van de Vikingen, waardoor zijn fantasie op hol sloeg. Tijdens het spelen dacht hij verder na over zijn ‘kolonisten’, en besloot hij nog één laatste variant toe te voegen: het boek. Al zijn ideeën gebruikte hij uiteindelijk voor het verhaal van Catan.
Kolonisten van Catan
Er zullen weinig bordspelliefhebbers zijn die nog nooit Kolonisten van Catan hebben gespeeld. Als tiener stond het spel in elk geval – met heel wat uitbreidingen – in onze spelletjeskast en hebben we in de loop der jaren menig eiland gekoloniseerd. Natuurlijk was ik benieuwd naar de verhalen die de ontwerper van het spel zelf verzon tijdens het uitdenken ervan. Uit het nawoord blijkt de inspiratie voor deze trilogie vooral tijdens het spelen zelf te zijn gekomen. Tauber fantaseerde over de redenen waarom de kolonisten hun moederland achter zich hadden gelaten en schreef al deze ideeën op, om het later in één verhaal te gieten.
Een grote verscheidenheid aan personages
Catan is vanuit een alwetende verteller geschreven. Het verhaal start met Asla, die van huis wegloopt om aan haar aanstaande huwelijk te ontsnappen. Ze wordt opgewacht door de man op wie ze verliefd is, die haar en haar zuster naar hun eigen dorp escorteert. Haar vader – een hoofdman die zichzelf als een koning ziet – neemt wraak en de broers hebben geen andere keuze dan hun thuisland te verlaten. In het boek wordt ruim de tijd genomen om dit conflict uit te werken en de voorbereidingen op het vertrek te omschrijven. Behalve de drie broers en Asla en haar zuster, komen er talloze andere perspectieven langs, waarmee er zo’n compleet mogelijk beeld van de situatie en de samenleving wordt geschetst.
De zeereis volgt, en meer en meer personages voegen zich bij het groepje dat we al hebben leren kennen. Het vraagt soms veel van de lezer om ze uit elkaar te houden en al helemaal om met iedereen mee te voelen. Er vinden heftige gebeurtenissen plaats: bijna-doodervaringen, verkrachting, het verlies van dierbaren… Over sommige dingen wordt daarna nauwelijks gerept, alsof het net zo goed niet had kunnen plaatsvinden. Dit zorgde toch voor een gemis van diepgang wat de personages betreft. De focus ligt duidelijk op een wat grotere schaal; op wat de hele groep doormaakt, en soms onenigheid tussen onbeduidende personages die iets uiteindelijk de hele groep beïnvloed.
Conflicten en randzaken
Pas halverwege het boek komen de kolonisten daadwerkelijk op Catan aan, een eiland dat volgens de auteur zo onderdeel van de Azoren had kunnen zijn. Een vruchtbaar land, waar het de nieuwkomers toch best aardig vergaat. In detail laat de auteur zien hoe de ongerepte natuur omgezet wordt in een nederzetting met vee en akkers. Aangezien een aanzienlijk deel van de kolonisten uit slaven bestaat, is dit een thema dat uitgebreid aan bod komt. De wens om gelijkheid – tussen slaaf en vrij man, maar ook tussen man en vrouw – voelt toch wat vooruitstrevend voor de negende eeuw. Daar staat tegenover dat er ook een heleboel – vrije – mannen waren die hier geen oren naar hadden, waardoor het verhaal niet aan geloofwaardigheid verliest. De wil om aan oude gebruiken vast te houden en de wens om nieuwe dingen uit te proberen en zaken te verbeteren, zorgt voor conflicten die in het laatste hoofdstuk tot een uitbarsting komen.
Door de grote verscheidenheid aan personages is het soms lastig om bepaalde gedragingen te begrijpen of te accepteren. Eén van de personen verandert bijvoorbeeld van een aangename jongeman in een heerszuchtig en naar type, waarbij het mij allemaal wat te rap ging. Het was net alsof er een paar hoofdstukken aan ontwikkeling misten – soms kreeg ik het gevoel alsof er iets te veel randzaken waren.
Catan – een origineel verhaal?
Is er nu veel van het bordspel in het boek terug te zien? Pas vanaf de tweede helft komt Catan echt in beeld. Dan wordt er natuurlijk naar grondstoffen gezocht, er wordt een dorp gesticht en door omstandigheden ontstaan er ook op andere plekken kleine samenlevingen. Ook vindt er wat handel plaats. Toch deed het verhaal me vooral erg denken aan de laatste seizoenen van de serie Vikings, waarin een deel van Noormannen naar IJsland vertrekt om daar een nieuwe samenleving op te bouwen. Daardoor wist het verhaal me niet zo erg te verrassen en was het alsof ik dit allemaal al eens gelezen/gezien had. Stiekem ben ik wel benieuwd hoe het verhaal uitgepakt had als de kolonisten van een andere cultuur afkomstig waren geweest – misschien had het verhaal dan origineler gevoeld.
Conclusie
Catan is een sfeervolle, avontuurlijke roman die een grote menigte mensen volgt tijdens het koloniseren van een onbewoond eiland. De focus ligt hierbij op de gehele samenleving, waardoor er soms wat diepgang mist bij de individuele personages. Door de vele randzaken ligt het tempo niet erg hoog, hoewel er voldoende conflicten zijn. Doordat er slechts enkele personages redelijk uitgewerkt zijn, leveren de actievolle momenten helaas lang niet altijd spanning op. Catan zal wellicht in de smaak vallen bij liefhebbers van verhalen over de Vikingen, maar tegelijkertijd voegt het ook niets nieuws aan dit subgenre toe en is het verhaal niet erg origineel of verrassend.
