Chimaera is de achtste roman van Alice Thompson, docent Creative Writing aan de universiteit van Edinburgh en winnaar van diverse literaire prijzen. Net als het merendeel van haar eerdere boeken is Chimaera een mix van speculatieve genres zoals horror, mysterie en sciencefiction. Het wordt onder andere omschreven als een ‘gripping deep space novel’ en een spookachtige, intellectuele sciencefictionroman. Het boek is verschenen bij Annex Uitgeverij en is vertaald door Paul Bruijn en Molly van Gelder.
In Chimaera vertrekt droomonderzoeker Artemis aan boord van het gelijknamige ruimteschip naar de maan Oneiros. Ze is niet alleen; naast een menselijke bemanning zijn er ook dryaden mee op reis: geavanceerde AI’s met synthetische lichamen. Hun gezamenlijke missie is om een organisme te vinden dat de opwarming van de aarde zou kunnen keren. Al snel blijkt echter dat niets aan de missie is wat het lijkt en beginnen de grenzen tussen mens en machine en tussen nachtmerrie en werkelijkheid snel te vervagen.
De mens én AI, niet versus
Thompson weet, zonder belerend over te komen, een aantal zeer actuele vraagstukken centraal te stellen in Chimaera. Onder andere ‘Wat maakt een mens een mens?’, ‘Hoe ver kan en mag AI gaan?’ en de snijvlakken daartussen komen aan bod. De situatie op de aarde in de verhaalwereld wordt maar kort echt beleefd of omschreven in het boek, we spenderen immers meer tijd op het schip en Oneiros, maar in die korte stukken schetst Thompson wel een toekomstbeeld voor onze echte aarde dat voor veel mensen een regelrechte nachtmerrie is. Opvallend (en heel genuanceerd) is dat ze daarbij niet ronduit negatief is over AI zelf, maar vooral over de manier waarop mensen ermee omgaan. In de woorden van Artemis:
‘Maar ze was ook gefascineerd door de voordelen van AI, vooral op het gebied van de medische wetenschap. Niet AI was het probleem, maar hoe mensen ermee omgingen: als entertainment. AI bevond zich slechts op het raakvlak van menselijke domheid en duisternis.’
Sciencefiction+
Naast dat het boek belangrijke vraagstukken behandelt, is Chimaera ook gewoon een heel toffe scifi, met alles wat je daarvan verwacht: een ruimteschip, een onderzoeksbasis op een maan, buitenaardse organismen, robots, de drie wetten van Asimov, hologrammen en meer. Het is alleen in een net iets meer literair jasje gestoken, vooral wat betreft opbouw en verwijzingen. Het verhaal wordt achteraf opgeschreven door Artemis, die zich niet alles meer goed kan herinneren. Daardoor hebben de hoofdstukken soms een fragmentarisch karakter, lijken het af en toe losse flarden gedachten, herinneringen en citaten uit allerlei kunstvormen die je zelf aan elkaar moet knopen als lezer, zeker naarmate het einde van het boek in zicht komt.
Het resultaat is een verhaal met een duister randje, alsof er een ‘geest’ op de achtergrond hangt. Tel daarbij op dat zo’n beetje alle personages geheimen hebben en er veel onbesproken blijft en je hebt een boek dat een beklemmend gevoel geeft aan de lezer, wat volgens mij heel goed past bij de zwarte oneindigheid van de ruimte. Als ik dan een minpuntje ga aanstippen, is het dat ik op sommige punten méér had willen weten, meer over de verschillende personages, meer over de staat van de aarde, gewoon meer. Maar ook dat past bij het genre, en spiegelt eigenlijk wel mooi het onderzoek van de wetenschappers in het boek.
Conclusie
Iedereen die vragen stelt bij het huidige gebruik van AI of er dagelijks mee te maken heeft, zou wat mij betreft Chimaera moeten lezen. Het is daarnaast ook voor alle scifi fans een tof boek, met een beklemmend mysterie dat weerspiegeld wordt in de schrijfstijl. Een soort gothic horror scifi, ‘klaar om gelezen te worden, om deel uit te maken van andermans droom’.
Chimaera
9789083535807
Annex Uitgeverij
September 2025
Paperback
203 pagina's
Paul Bruijn en Molly van Gelder
