Interview met Andrzej Sapkowski | Dit jaar nog een nieuw Witcher boek!

Afgelopen weekend was Andrzej Sapkowski te gast bij Eurocon, de jaarlijkse Europese conventie voor liefhebbers van fantasy en sciencefiction, dat dit jaar in Rotterdam werd gehouden. Sapkowski is de auteur van de reeks verhalen over Geralt de Witcher, een monsterjager met bijzondere gaven. Als groot liefhebber van de boekenserie, maar ook van de tv-serie op Netflix én de spellenserie was ik zeer vereerd hem te mogen interviewen in zijn hotel in Amsterdam. En hij had een fantastisch nieuwtje voor de fans van zijn boeken!

Allereerst hartelijk welkom in Nederland! Bent u vaker hier geweest?

Ja, ik ben hier heel vaak geweest, maar dat was in mijn vorige leven als accountmanager bij een bedrijf in de leerindustrie. Dat is alweer lang geleden, tientallen jaren, maar destijds bezocht ik Nederland zeer vaak, want het was een van de beste markten voor bijvoorbeeld handschoenen. Ik bezocht natuurlijk steden als Amsterdam, maar ben ook in Waalwijk, Breda en Rotterdam geweest. Ditmaal is mijn allereerste keer als schrijver, dat was om eerlijk te zijn ook een van de belangrijkste redenen om de uitnodiging van de organisatie te accepteren. Ik wilde sommige plekken die ik vroeger bezocht nog eens bekijken. Ik hoop dat ik daar nog de tijd voor krijg, al ben ik bang dat mijn schema flink vol zit.

U bent inderdaad als schrijver niet heel geregeld op conventies te vinden. Is dat bewust? En hoe ervaart u het contact met de lezers?

Als auteur is het heel normaal om contact te gaan zoeken met je lezers, ook ik doe dit af en toe. Maar ik ben inderdaad wel kieskeurig. Grote conventies als Comic Cons doe ik meestal niet, ik voel mij fijner bij bijvoorbeeld Book Fairs en dergelijke. Ik ga tegenwoordig ook alleen nog naar conventies als ik word uitgenodigd en dat is niet altijd het geval. Zo was recent ook de Worldcon in Glasgow en daarvoor was ik niet als gast uitgenodigd, dus was ik ook niet aanwezig. Ik ben vooral schrijver, daar steek ik het meeste tijd in.

Toch heeft het voordelen wel aanwezig te zijn. Ik kan me een conventie herinneren jaren geleden, waar ook Terry Pratchett en Robert Silverberg aanwezig waren. Ik ontmoette een uitgever uit Duitsland die na een introductie al snel liet weten dat ‘zijn’ uitgeverij nooit fantasy zou uitgeven. Toen hij mij later op de dag een enthousiaste groep van misschien wel duizend lezers zag trekken kwam hij toch nog eens navragen en niet veel later werd ik bij hen in Duitsland met mijn korte verhalen gepubliceerd.

Tijdens de bezoekjes aan deze conventies komt u lezers van uw werk tegen van over de hele wereld, merkt u verschil in hoe fans naar uw werk kijken of wat ze oppikken, gebaseerd op waar ze vandaan komen?

Ja en nee. Er zijn meestal geen enorme verschillen in hoe ze mij benaderen of wat ze wel of niet waarderen in de verhalen. Toch merk ik wel verschil in hoe de Aziatische markt op mijn werk reageert. Daar hebben ze echt een andere benadering van mijn verhalen en begrijpen we elkaar ook niet altijd. Je zou denken dat ze daar ook minder bekend zijn met de (Oost-)Europese sagen en mythen waar ik in mijn werk naar refereer, maar dat is absoluut niet het geval. In de vorm van manga en anime hebben zij dat soort verhalen allang gelezen of gezien en weten ze precies van de hoed en de rand.

Uw doorbraak begon met een kort verhaal getiteld De Witcher, dat u instuurde voor een schrijfwedstrijd in het fantasymagazine Fantastyka. Was dat ook het eerste verhaal dat u ooit schreef?

Nee, ik heb meerdere korte verhalen geschreven voor verschillende Poolse magazines om wat geld te verdienen, maar de meeste werden niet geaccepteerd. Ik vertaalde ook korte verhalen van buitenlandse auteurs om die aan te bieden aan de magazines en dat was ook met wisselend succes. Dat was niet altijd gemakkelijk. Nadat het eerste Witcher verhaal werd gepubliceerd, kwamen verzoeken voor meer verhalen en ging het balletje rollen.

In de tijd dat ik begon met schrijven was het ongehoord voor een beginnend auteur om met een roman te debuteren, dus dit was ook een tactiek van mij. Ik ging verder met het schrijven van de korte verhalen van The Witcher om deze te laten publiceren in de (toen nog) verschillende Poolse tijdschrijften op het gebied van fantasy/sciencefiction. Het was niet gemakkelijk, maar bleek te lukken en zo kon ik een kleine schare lezers opbouwen. Ik begon toen met het idee van een groter verhaal dat meerdere boeken zou bevatten, maar van verschillende kanten werd mij verteld dat dat nooit zou lukken uitgegeven te krijgen. Maar ik zei dat ik het graag wilde proberen. Mijn volgende stap was het publiceren van de korte verhalen in twee bundels, met een kleine overkoepelende verhaallijn. Zo kon ik bij de uitgever aantonen dat de verhalen ook in boekformaat aansloegen. Dit werd populair en daarmee had ik het recht verworven om de vijf boeken te schrijven.

Je schreef fantasy en vertaalde sciencefiction, was je altijd al liefhebber van deze genres?

Ja, al sinds ik een kleine jongen was. Sciencefiction was toen in Polen nog lastig te verkrijgen en ik leerde al snel andere talen (voornamelijk Russisch) om ook in andere talen te kunnen lezen. De Russische uitgevers hadden geen enkele scrupules om werken te vertalen zonder copyrights, dus veel van de internationale verhalen konden we op die manier lezen. Vertalingen van Amerikaanse en Europese sciencefiction vlogen in die tijd van de plank, omdat er gewoon niet zoveel was en de Russische vertalingen waren gemakkelijker te lezen.

In die tijd was (harde) sciencefiction populair en fantasy was naast Tolkien nauwelijks te vinden. Het werd beschouwd als genre voor kinderen. Inmiddels is dat de andere kant op gedraaid en is de populariteit van fantasy groter dan die van sciencefiction in Polen. De vertalingen komen tegenwoordig ook veel sneller. Wat ik ook merk is dat de er al een grote schifting plaatsvindt in de vertalingen die worden uitgegeven. Alleen de grote namen en écht goede boeken zijn nu te vinden, waarschijnlijk omdat het kaf beter van het koren gescheiden kan worden door het internet. De wat meer pulpuitgaven zoals we die vroeger hadden zijn niet meer te vinden in het Pools.

Een van de dingen die ik zo waardeer in uw boeken is dat de personages zo echt zijn. Ze zijn niet puur goed of slecht, maken moeilijke keuzes en falen soms, ook de hoofdpersonen. Was u van plan dit te doen omdat de fantasy die u las vooral het aloude goed vs slecht was?

Absoluut! Het was namelijk onmogelijk om de Poolse markt te betreden met al bekende fantasyverhalen zonder van uitzonderlijk niveau te zijn. Ik probeerde dus uit alle macht de clichés te ontwijken en er een heel eigen werk van te maken, om wat anders te kunnen bieden aan de markt. Bovendien vind ik het zelf ook veel leuker om te lezen.

Dit realisme is ook te vinden in de wereld die u beschrijft in uw boeken. Er is veel aandacht voor politiek, en de steden en dorpjes die we tegenkomen voelen heel echt aan. De mensen zijn vooral bezig met hun eigen leven en niet wat er in de verdere wereld gebeurt. Heeft u veel onderzoek gedaan naar het leven in vroegere tijden?

Maar natuurlijk! In mijn mening moet fantasy, ondanks dat de naam wellicht anders doet vermoeden, helemaal kloppen. Je kunt niet zomaar fantastische elementen introduceren zonder enige logica erachter te hebben. Men moet geloven dat het in het verhaal waar is en daarvoor is het nodig om de wereld te verankeren in realiteit. En wat is er echter dan een wereld waar dingen als handel, werk, honger, vechten voor je bestaan en politieke spelletjes aan de orde van de dag zijn.

Dat voorwerk is nog gemakkelijk. Het lastige is om dat daarna op papier te krijgen. Je kunt geen beelden laten zien, geen geur of geluid overbrengen om een bepaalde sfeer op te roepen. Toch wil je dat je lezer zich wel waant in die andere wereld, die andere tijd. En om dat helemaal in je werk te laten doorsijpelen met letters, alleen letters, dat is moeilijk. Maar ik denk dat het mij gelukt is.

U hebt dus naast de korte verhalen en de serie van 5 boeken later nog een door u genoemde ‘sidequel’ uitgebracht, Het Seizoen van Stormen. Nu las ik geruchten dat er een nieuw boek aan zit te komen? Wat kunnen we verwachten van Geralt in de toekomst?

Dat kan ik inderdaad bevestigen, ik heb de laatste hand gelegd aan een nieuw verhaal dat nog voor het eind van dit jaar in het Pools zal verschijnen en daarna begin 2025 in vertaling. Ik wil er alleen verder niet al te veel over vertellen. Ik vind het fantastisch om het een verrassing te laten voor lezers. Het enige wat ik wil zeggen is dat de verhaallijn van de vijf boeken zoals ik altijd heb aangegeven het begin en einde van het verhaal zijn. Iets over de ‘zoon van de Witcher’ is niet echt mijn stijl…

Ik heb inderdaad de laatste hand gelegd aan een nieuw verhaal dat nog voor het eind van dit jaar zal verschijnen!

In de boeken lezen we over de Conjunctie van Sferen waarin de verschillende planeten contact maken met elkaar en op die manier komen veel van de inwoners van Het Continent daar terecht. Heeft u wel eens met de gedachte gespeeld een verhaal te veertellen over personages op een van die andere planeten?

Wie weet wat ik ooit zal schrijven. Ik wil daar niet al te veel over kwijt. Bovendien ben ik ook niet de jongste meer, dus verwacht geen eindeloze lijst van nieuwe boeken van mij. Hopelijk nog 1 extra, daarna zien we wel weer.

Door de populariteit van uw boeken, maar zeker ook de spellen en Netflix serie, is er wereldwijd een flinke schare fans ontstaan die uitkijkt naar het nieuwe boek. Bent u bij het schrijven zich hier extra van bewust, en denkt u dan over welke personages men graag wil zien of juist niet?

Zeker, ik hoop dat alle fans toch elke keer weer tevreden zijn met wat ik voor ze schrijf. Maar ik ben eveneens oud genoeg om te weten dat je nooit iedereen tevreden kunt krijgen. Als mensen teleurgesteld zijn, dan spijt dat mij. Voor mij is nu de belangrijkste persoon die ik tevreden moet stellen mijzelf. Ik herschrijf mijn veerhalen tijdens de eerste fase vaak genoeg om dat ook telkens te bereiken.

Ondertussen spannen mijn verhalen vele jaren (ook in mijn eigen leven), dus ik maak veel aantekeningen en berekeningen om alles kloppend te krijgen. Soms maak ik foutjes en dan zijn er altijd mensen die mij erop wijzen. Ik weet dat niks honderd procent correct kan zijn, maar ik doe mijn best.

Jouw liefde voor fantasy resulteerde ook in het werk Manuscript Discovered in a Dragon’s Cave. Wat was de belangrijkste reden hiervoor en zou u een update overwegen?

Ik hield van fantasy, het was liefde op eerste gezicht. In mijn tijd was dat genre niet zo populair als harde sciencefiction. Nu zijn er veel goede Poolse schrijvers die fantasy schrijven, maar in die tijd was het nog vrij onbekend. Ik wilde er mijn liefde voor het genre in kwijt en meer lezers kennis laten maken. Een update is helemaal niet aan de orde geweest, ik heb net de hand gelegd aan nieuw Witcher boek.

Is die liefde voor het genre nog steeeds merkbaar in wat u zelf leest?

Absoluut, ik lees zo’n 50 boeken per jaar. Niet alles daarvan is fantasy en sciencefiction, maar wel het merendeel. Ik blijf graag bij wat men tegenwoordig schrijft en welke thema’s populair zijn. Zo heb ik recent erg genoten van China Mievilles The Book of Elsewhere. Ik ben ook erg blij dat ook de nieuwe boeken van Stephen King nog steeds ontzettend goed zijn. Het geeft me vertrouwen dat ook ik op mijn leeftijd nog goede boeken kan schrijven.